Η διαχείριση των απορριμμάτων στο Δήμο της Λαμίας

Αθανασία Κατσούλα

Σήμερα, η διαχείριση των απορριμμάτων είναι παγκοσμίως ένα από τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες οικονομικά τοπικές κοινωνίες και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεχτικοί στους όρους που χρησιμοποιούμε, στα μέσα που εφαρμόζουμε καθώς και στα συμπεράσματα που βγάζουμε. Η απότομη ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων, η αύξηση του τουρισμού, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων έχουν οδηγήσει στην αύξηση του όγκου των απορριμμάτων.

Αναφορικά, σήμερα λειτουργούν 2.626 παράνομες χωματερές συνολικής επιφάνειας 29.413 στρεμμάτων μολύνοντας υπέδαφος, νερό, ζώα, καλλιέργειες και θέτοντας σε κίνδυνο τις περιοχές που τις φιλοξενούν την ίδια ώρα που οι οργανωμένοι Χ.Υ.Τ.Α. ανέρχονται σε 39. Από τις 2.626 οι 1.453 εξακολουθούν να λειτουργούν ενώ 1.179 έχουν εγκαταλειφθεί επειδή κορέσθηκαν ή έπαυσαν να είναι χρήσιμες, χωρίς όμως να έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα που θα τις καθιστούσαν ακίνδυνες για την υγεία των περιοίκων και για το περιβάλλον. Και θα ήταν κάτι τέτοιο αδύνατον να πραγματοποιηθεί καθώς οι 638 χωματερές βρίσκονται στα όρια των δασικών εκτάσεων, αποτελώντας πιθανές εστίες πυρκαγιάς (την τελευταία πενταετία ξέσπασαν 3.941 πυρκαγιές σε παράνομες χωματερές), - πάνω από 300 βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 100m από ρέματα ή ποτάμια, απειλώντας την ποιότητα των υδάτινων αποθεμάτων, - ενώ 168 χωματερές κρίνονται ιδιαιτέρως ή πολύ επικίνδυνες για το περιβάλλον.

Η απόσταση μεταξύ Ελλάδας – Ευρώπης στη διαχείριση των απορριμμάτων
Την ίδια ώρα στην Ευρώπη, οι περισσότερες χώρες έχουν προχωρήσει στο επόμενο βήμα- μετά τους Χ.Υ.Τ.Α.- στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.), το ολοκληρωμένο πλέον σύστημα διαχείρισης που στηρίζεται στην ανακύκλωση και σε άλλες πρακτικές διαχείρισης (διαλογή στη πηγή, φιλικές συσκευασίες) με σκοπό τη δραστική μείωση των απορριμμάτων που θα κατέληγαν σε ταφή. Ενδεικτικά, σας παραθέτω κάποιες ευρωπαϊκές χώρες καθώς και τους τρόπους διαχείρισης των απορριμμάτων τους.

 ΓΑΛΛΙΑ: το 70% περίπου των αστικών απορριμμάτων τυγχάνει επεξεργασίας προκειμένου να ανακυκλωθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί.

 Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ: περίπου το 20% ανακυκλώνεται ή επαναχρησιμοποιείται. Εκτός αυτού, το 49% των σπιτιών με κήπο επεξεργάζονται τα οργανικά απορρίμματά τους προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν έπειτα ως λιπάσματα.

 ΓΕΡΜΑΝΙΑ: οι πολίτες καλούνται να πληρώσουν ποσό ως φόρο αναλόγως της ποσότητας των σκουπιδιών που παράγουν, ενώ ανακυκλώνουν τα απορρίμματά τους.

 ΕΛΒΕΤΙΑ: εδώ αρκετοί δήμοι διαθέτουν κάδους με μικροτσίπ που «ζυγίζουν» τις ποσότητες σκουπιδιών και βάσει των οποίων ο πολίτης καλείται να πληρώσει το «τίμημα».

 ΣΟΥΗΔΙΑ: ανακυκλώνεται το 25% των απορριμμάτων, ενώ ο μέσος όρος επαναχρησιμοποίησης της συσκευασίας ενός μπουκαλιού είναι 33 φορές.

 ΔΑΝΙΑ: εδώ οι δήμοι είναι αυτοί που έχουν αναλάβει τη διαχείριση και ανακύκλωση του 50% των απορριμμάτων τους.

 ΟΛΛΑΝΔΙΑ: η χώρα έχει επιτύχει την ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση του 57% των απορριμμάτων, ενώ 1,5 εκατομμύρια τόνοι οργανικών σκουπιδιών μετατρέπονται σε λιπάσματα.

Η υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα ανά περιφέρεια
Το 39% των δήμων έχει στα όριά του μια παράνομη χωματερή, το 25% έχει περισσότερες από μία και το 13% έχει εντός των ορίων του ανενεργές χωματερές. Σε επίπεδο περιφέρειας η κατάσταση παρουσιάζεται ως εξής:
• Στην Κεντρική Μακεδονία υπάρχουν 6 Χ.Υ.Τ.Α. και 542 ανεξέλεγκτες χωματερές επιφάνειας 6.556 στρεμμάτων.
• Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν 0 Χ.Υ.Τ.Α. και 207 χωματερές επιφάνειας 2.187 στρεμμάτων.
• Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη υπάρχουν 3 Χ.Υ.Τ.Α. και 205 χωματερές επιφάνειας 2.867 στρεμμάτων.
• Στη Θεσσαλία υπάρχουν 2 Χ.Υ.Τ.Α. και 394 χωματερές επιφάνειας 3.140 στρεμμάτων.
• Στην Ήπειρο υπάρχουν 0 Χ.Υ.Τ.Α. και 252 χωματερές επιφάνειας 2.623 στρεμμάτων.
• Στη Στερεά Ελλάδα υπάρχουν 4 Χ.Υ.Τ.Α. και 307 χωματερές επιφάνειας 2.471 στρεμμάτων.
• Στη Πελοπόννησο υπάρχουν 1 Χ.Υ.Τ.Α. και 227 χωματερές επιφάνειας 2.308 στρεμμάτων.
• Στη Δυτική Ελλάδα υπάρχουν 1 Χ.Υ.Τ.Α. και 157 χωματερές επιφάνειας 2.661 στρεμμάτων.
• Στην Κρήτη υπάρχουν 11 Χ.Υ.Τ.Α. και 129 χωματερές επιφάνειας 1.649 στρεμμάτων
• Στο Βόρειο Αιγαίο υπάρχουν 0 Χ.Υ.Τ.Α. και 81 χωματερές επιφάνειας 1.038 στρεμμάτων.
• Στο Νότιο Αιγαίο υπάρχουν 6 Χ.Υ.Τ.Α. και 70 χωματερές επιφάνειας 1.041 στρεμμάτων.
• Στο Ιόνιο υπάρχουν 4 Χ.Υ.Τ.Α. και 30 χωματερές επιφάνειας 667 στρεμμάτων.
• Στην Αττική υπάρχουν 1 Χ.Υ.Τ.Α. και 29 χωματερές επιφάνειας 205 στρεμμάτων.

Τα απορρίμματα διατίθενται σε αυτές, χωρίς καμιά φροντίδα, επιβαρύνοντας σοβαρά το περιβάλλον και απειλώντας τη δημόσια υγεία. Η ανεξέλεγκτη απόρριψη προκαλεί ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, δυσοσμία, αέριες τοξικές χημικές ενώσεις, διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και αισθητική υποβάθμιση την οποία ΄΄κληρονομούμε΄΄ στις νεότερες γενιές

Η διαχείριση των απορριμμάτων στο Δήμο της Λαμίας

Ωστόσο, η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και πιο συγκεκριμένα η έδρα της, η Λαμία, σε τι κατάσταση βρίσκεται και τι μέτρα παίρνουν τα αρμόδια αυτοδιοικητικά όργανα για την αποφυγή των παραπάνω καταστάσεων;

Ο Δήμος Λαμιέων παράγει σε ημερήσια κλίμακα 100 τόνους απορριμμάτων αγγίζοντας έτσι τους 30.000- 35.000 τόνους περίπου ετησίως, οι οποίες διατίθενται στη θέση Νευρόπολη του Δημοτικού Διαμερίσματος Αγ. Παρασκευής. Από το παραπάνω προσεγγιστικό ποσό, ποσοστό της τάξεως του 5- 10% ανά έτος, το οποίο αυξάνεται διαρκώς, απορροφάται από το πρόγραμμα ανακύκλωσης. Η συγκεκριμένη απορρόφηση παρουσιάζει ολοένα αυξητικές τάσεις, ενώ την παρούσα χρονική στιγμή το ποσοστό κυμαίνεται περί του 5%.

Η υπόλοιπη ποσότητα απορριμμάτων καταλήγει στο Χ.Υ.Τ.Α., όμως για τα δεδομένα του δήμου Λαμιέων, δεν δύναται να υπολογισθεί ο όγκος της παραπάνω ποσότητας εξ’ αιτίας της ανεπαρκούς οργάνωσης που πλαισιώνει τη συγκεκριμένη ενέργεια. Aλλωστε, το γεγονός της ύπαρξης ενός μόνο Χ.Υ.Τ.Α. στο δήμο και επομένως της υπερσυσσώρευσης απορριμμάτων από τους γύρω δήμους, αφαιρεί τη δυνατότητα ποσοτικού προσδιορισμού της προστιθέμενης στο χώρο μάζας. Πιο συγκεκριμένα ο ανωτέρω Χ.Υ.Τ.Α. εξυπηρετεί πέρα του Δήμου Λαμιέων και τους ακόλουθους Δήμους: Στυλίδας, Εχιναίων, Μώλου, Γοργοποτάμου, Λειανοκλαδίου, Υπάτης, Πελασγίας καθώς και την κοινότητα Παύλιανης.

Ο συνολικός πληθυσμός των Δήμων που απορρίπτουν στον ανωτέρω Χ.Υ.Τ.Α. ανέρχεται, όπως ανέφερα και παραπάνω, σε 100.000 περίπου ποσότητες απορριμμάτων η οποία υπολογίζεται με βάση τον παραπάνω πληθυσμό εάν υποθέσουμε ότι κάθε κάτοικος παράγει 1,2 κιλά απορρίμματα / ημέρα.

Η διαχρονική εξέλιξη των στερεών αποβλήτων
Η αύξηση των Στερεών Αποβλήτων οφείλεται σε δύο κύριος λόγους:
1) στην αύξηση του πληθυσμού της χώρας
2) στην αύξηση της παραγωγής απορριμμάτων ανά κάτοικο και ημέρα.

Πιθανώς οι ρυθμοί αύξησης να μειωθούν σε κάποιο βαθμό σε ορισμένες περιοχές ή να έχουμε και διαχρονική μείωση των ποσοτήτων των απορριμμάτων στην περίπτωση επιτυχούς εφαρμογής εκτεταμένων προγραμμάτων πολιτικής πρόληψης- μείωσης- επαναχρησιμοποίησης- ανάκτησης- ανακύκλωσης στην περιοχή. Παρόλα αυτά, η παραγωγή των Α.Σ.Α. πριν την εφαρμογή προγραμμάτων Αξιοποίησης- Ανακύκλωσης, αναμένεται να είναι διαχρονικά αυξητική.

Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχή άνοδο του βιοτικού επιπέδου των τελευταίων χρόνων και την αλλαγή του τρόπου διαβίωσης, γίνεται αντιληπτό ότι η αναμενόμενη αύξηση της παραγόμενης ποσότητας απορριμμάτων ανά κάτοικο θα είναι της τάξης του 35% ανά εικοσαετία, ο δε ετήσιος αναμενόμενος ρυθμός αύξησης θα είναι περίπου 1,5%. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει μια διαχρονική εξέλιξη των αστικών στερεών αποβλήτων του δήμου Λαμιέων.


ΕΤΟΣ ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΔΗΜΟΥ ΛΑΜΙΑΣ1995 30.230
1996 30.683
1997 31.143
1998 31.598
1999 32.083
2000 32.564
2001 33.053
2002 33.549
2003 34.052
2004 34.563
2005 35.000
2006 35.607
2007 36.141
2008 36.683
2009 37.234
2010 37.792
2011 38.359
2012 38.035
2013 39.519
2014 40.111
2015 40.713
2016 41.324
2017 41.943
2018 42.573
2019 43.211
2020 43.859
2021 44.517
2022 45.185
2023 45.863
2024 46.551
2025 47.242

΄΄Τις πταιει;΄΄
Το ΠΟΙΟΣ φταίει και ΤΙ κριτική μπορούμε να ασκήσουμε, είναι το πιο εύκολο πράγμα. Αλλά μετά από αυτό τι; Θα αλλάξουν τα πράγματα; Θα αλλάξουν οι πρακτικές που ασκούνται από τους υπευθύνους για το περιβάλλον και τη διαχείριση των αποβλήτων;

Η πραγματική πολιτική, τα μέτρα δράσης για την εφαρμογή των προγραμμάτων δράσης για τη διαχείριση των απορριμμάτων απουσιάζουν από την τοπική κοινωνία της Λαμίας, σε ένα ευαίσθητο θέμα, όπως είναι αυτό των απορριμμάτων. Η αδιαφορία , η ανευθυνότητα και η ελλιπής γνώση των υπευθύνων καθώς και η ελλιπής ενημέρωση των πολιτών έχουν δημιουργήσει καταστροφικές συνέπειες στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον, οι οποίες πρόκειται να οξυνθούν στο άμεσο μέλλον (βλέπε ανατροπή των κλιματικών αλλαγών παγκοσμίως, αλλά και στη Λαμία ειδικότερα – οι σημερινές θερμοκρασίες είναι οι υψηλότερες των τελευταίων 50 χρόνων).

Εάν και σε αυτή τη περίπτωση δε μπορούν να αντιληφθούν την κατάσταση, τότε τα πράγματα είναι άσχημα τόσο για τη ποιότητα των υπεύθυνων ατόμων όσο και για την εξέλιξη του περιβάλλοντος. Ο δήμος της Λαμίας δεν είναι μόνο αποκλειστικός φορέας διαχείρισης και υπεύθυνος για τη συλλογή και διάθεση τους, αλλά έχει και την επιλογή για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Και λέγοντας επιλογή, εννοώ ότι εάν τα αρμόδια στελέχη του δήμου θελήσουν πραγματικά να ασχοληθούν με τα απορρίμματα και τα προβλήματά διαχείρισής τους , τότε σίγουρα η παραπάνω υφιστάμενη κατάσταση θα αλλάξει